Marie-Vieux Chauvet, Yon ekriven imòtèl
Marie Vieux fèt nan lane 1916 Pòtoprens, li mouri Nouyòk nan lane 1973 . Li se yon womansyè, yon dramatij ayisyèn.
Pitit Constant Vieux, yon ansyen senatè ak anbasadè Ayiti, Marie grandi nan yon fanmi ki enplike li anpil nan lavi politik peyi a. Daprè temwanyaj gran sè li .Lilian Vieux, li te yon timoun ki renmen li anpil, depi Marie gen 12 lane, li kòmanse ekri pyès teyat li te konn bay zanmi li jwe teyat sa yo
Mari te gen ti defo li tou ,paregzanp li gen anpil ògèy, men se te yon bèl grenn fanm ki te renmen lajistis e ki te toujou pare pou li defann sa ki pi fèb yo, dayè pifò zanmi li se nan mas pèp la yo te sòti.
Marie Vieux etidye epi
jwenn brevè elemantè li nan lane 1933. Premye maryaj li avèk doktè Aymond Charlier te ateri sou yon divòs ,li vin remarye avèk yon ajan Vwayaj ki rele Pierre Chauvet. Marie Vieux Chauvet pase tout vi li ap goumen kont abi fanm ak malere te konn sibi nan sosyete a.
Nan premye woman li « La légende des fleurs » ( ki pibliye sou non Colibri). Marie-Vieux Chauvet mete aksan anpil sou rèv fratènite ak solidarite paske otè tankou
Brun Ricot, Seymour Pradel, Jacques Stephen Alexis , te konn enspire li avèk prensip egalite yo te konn degaje nan zèv yo. Anpil nan woman li ekri yo dayè, chita anpil sou kesyon egalite ak lajistis.
Woman li yo chita tou sou yon seri tèm tankou Vodou, esklavaj, kolonyalis ak ewotis.
Brun Ricot, Seymour Pradel, Jacques Stephen Alexis , te konn enspire li avèk prensip egalite yo te konn degaje nan zèv yo. Anpil nan woman li ekri yo dayè, chita anpil sou kesyon egalite ak lajistis.
Woman li yo chita tou sou yon seri tèm tankou Vodou, esklavaj, kolonyalis ak ewotis.
Kouran ideyalis e egzistansyalis Marie Chauvet ap degaje nan zèv li yo, vin ba li yon vwa politik ki fò anpil. Nan’’ Fille d’Haiti’’ li mansyone yon mouvman revolisyonè ki daprè sous yo, ta sanble anonse sa ki ta pral pase lè Francois Duvalier pran pouvwa a . Nan lòt woman li ’’ La danse sur le volcan’’ (1957) nou jwenn kèk pèsonaj ki make listwa peyi Dayiti tankou Vincent Ogé.
Nan kòmansman lane 1960, Marie Chauvet vin tounen yon lidè nan domèn literati Ayisyen an, li se sèl grenn fanm, pami yon seri gwo ekriven epòk la, tankou René Philoctète, Davertige, Rolang Morisseau, Serge Legagneur, Anthony Phelps. Yo rakonte li te konn ouvri kay li , ki te zòn Boudon, pou reyalize tout sa ki gen pou wè avèk reyinyon sosyal epi literè.
Sou rejim Duvalier a, Marie Vieux Chauvet rive pwodwi nan 6 mwa, premye vèsyon youn nan gwo manman penmba woman li ki se ‘’ Amour, Colère et Folie, nan woman sa li chwazi denonse tout prejije sosyal ki gen pou wè avèk koulè po moun. Lè Simone de Beauvoir, ki te zanmi li, fin li li, li mete dife pou mezon edisyon Gallimard, pibliye woman sila nan lane 1968.
Sè Marie, Lilian, rakonte, nan yon entèvyou , asasina neve li epi arestasyon ak disparisyon pitit li ki te fèt nan menm ane sa, sa ki te oblije li ak tout rès fanmi an, kanpe an kwa pou woman an pa pibliye. Sa yo fè , yo achte nan edisyon Gallimard tout estòk woman an epi yo anpeche yo mete li sou mache a. Lè Marie wè tout bon vre tout baryè ki sou wout li , li deside egzile tèt li nan vil Nouyòk epi divòse ak dezyèm mari li.
Pandan li Nouyòk li marye avèk yon ameriken, Ted Proudfoot. Nan mitan lane 1971 ak 1973, li ekri dènye liv li ‘’ Les rapaces’’, ki pale sou wòl yon ekriven ki engaje, e li fè kèk komantè tou sou klas sosyal Ayisyen an ak relasyon dependans ki egziste ant pouvwa ayisyen ak pwisans etranje yo.
Marie Vieux Chauvet mouri , Nouyòk, 19 jen 1973.
Nan lane 2004, 2005, 2014, 2015, mezon edisyon Zellig edite yon lòt fwa ankò kèk nan woman li yo , tankou : ‘’ La danse sur le volcan ( 2004) , ‘’Amour, colere et Folie ( 2005) , ‘’ Fille d’Haiti’’ ( 2014) , ‘’ Fonds des Negres ‘’ ( 2015).
Nan lane 2016, anpil aktivite te òganize pou selebre santenè nesans otè a nan Pòtoprens, Nouyòk ak Monreyal .
Marie-Vieux Chauvet, se youn nan premye ekriven fanm nan peyi Dayiti. Avèk travay , detèminasyon li, li rive make jenerasyon li epi fè non li kite mak nan memwa tout ayisyen.
Wyddiane Prophète
16-10-2019
Sous :
île-en-île.org / Youtube
mjdesvignes.wordpress.com